II B 8           

Descrizione del manoscritto

Napoli, Biblioteca nazionale Vittorio Emanuele III, II B 8

1201-1300 · membr., guardie membranacee · cc. 1 + 125 + 1 (cartulazione moderna a matita) · mm 210165.

Fascicolazione: 1-3 (8), 4 (10), 5-8 (6), 9 (10), 10 (6), 11 (10), 12 (6), 13 (10), 14 (6), 15 (10), 16 (6), 17 (3).
Segnatura dei fascicoli: numerazione originale dei fascicoli caduta.
Rigatura: Lake I 7 a = Leroy 30 C 1.
Specchio rigato: mm 150×110.
Righe: 26.
Scrittura e mani: un'unica mano ha vergato accuratamente in inchiostro castano chiato o chiarissimo l'intero codice, senza uso di compendi, e ha omesso lo iota muto (a volte sottoscritto); la scrittura, chiara, imita una scrittura antica.
Stato di conservazione: pergamena di mediocre qualità. Alcune carte sono macchiate e consumate, i margini inferiori spesso sono lacerati con grave danno per il testo. A c. 1r manca la parte inferiore.

Decorazione: 1201-1300 (fascette sovrapposte a ciascun discorso, titoli, lettere iniziali e maggiori, annotazioni relative al tempo liturgico sulla sommità in rosso, non di rado oggi sbiadito. Le ultime righe di alcuni sermoni sono disposte in modo da formare una figura geometrica).

Legatura: 1901-1990 (legatura moderna a imitazione della legatura farnesiana, con fermagli bronzei e fibbie); restauro: codice elegantemente restaurato presso la badia di Grottaferrata nel sec. XX.

Storia: una mano recente a c. 1r ha scritto: "159 D. Crisostimi fragme(n)ta B. 3.1". Appartenuto alla biblioteca privata di casa Farnese.

Farnese <casa>.

cc. 1r-8r
Autore: Johannes: Chrysostomus <santo; 349-407> (DOC, 2, 1120).
Titolo identificato: In Transfigurationem Domini, DOC, 2, 1146; CPG 4724.
Testo inc. Ἐπειδὴ πολλὰ περὶ κινδύνων, expl. τὶ γὰρ καὶ φορτικόν.
Osservazioni: a seguire dossologia.

cc. 8v-21v
Autore: Andreas: Cretensis <ca. 660-ca. 720> (santo; DOC, 1, 127-128).
Titolo identificato: In Transfigurationem Domini, DOC, 1, 128; CPG 8176.
Testo inc. Ὂσοι τῇ κενώσει τοῦ λόγου, expl. καὶ οὐρανίων.
Osservazioni: segue dossologia.

cc. 21v-25v, 124r-125v
Autore: Johannes: Chrysostomus <santo; 349-407> (DOC, 2, 1120).
Titolo identificato: In decollationem s. Iohannis, CPG 4570; BHG 859.
Testo inc. Πάλιν Ἡρωδιὰς μαίνεται, expl. ποταμοὶ ἐλεπτύνθησαν καὶ χεί(μαρροι) (c. 25v); PG, 59, 485-488 r. 18.
Testo inc. τοίνυν χρυσὸν καὶ ἄργυρον (c. 124r), expl. προστεταγμένον σπουδαίως ἐποίσε καὶ ὁ (c. 125v); PG, 59, 489 r. 24-490 r. 21; BHG 859.
Osservazioni: l'omelia è abbastanza diversa dalle edizioni (cfr. Carter, 1983, 242, Appendix 35 A).

cc. 26r-28r
Autore: Johannes: Neapolitanus <sec. 9.> (diacono; DOC, 2, 1174).
Titolo identificato: Passio XL martyrum Sebastenorum, DOC, 2, 1174.
Testo inc. acefalo ὑπῆν γρηγορεῖν, ὃς αἱ προσευχομένων, expl. τῆς μιᾶς δυνάμεως καὶ κυριότητος; cfr. Latyšev, 1911, 209-215; BHG 1202 a.
Osservazioni: seguono invocazioni all'imperatore (ed. Ehrhard, 1952, 4, 878 in calce; BHG 1202 B).

cc. 28v-39v
Autore: Germanus: Constantinopolitanus <715-730> (patriarca; 1.; santo; DOC, 1, 819).
Titolo identificato: Homilia in Annuntiationem s. Deiparae, DOC, 1, 819; CPG 8009.
Testo inc. Τῆς παρούσης τιμίας, expl. μεγαλεία ὁ δυνατὸς... ἀμήν.

cc. 40r-46r
Autore: Leo <imperatore d'Oriente; 6.> (PMA, 439).
Titolo identificato: Homiliae, DOC, 2, 1204-1205; PG, 107, 1-298; n. 1.

cc. 46r-52r
Titolo identificato: Protoevangelium Jacobi, DOC, 2, 1547; BHG 1046.
Testo inc. Ἐν ταῖς ἱστορίαις τῶν δώδεκα φυλῶν, expl. τὴν ἱστορίαν ταύτην .
Osservazioni: a causa della caduta di due carte, dopo c. 49r lacuna tra vv. "σου καὶ φοβηθείς-ἡ μαία λέγουσα" (Bonaccorsi, 1948, 68 r. 5-98 r. 9).

cc. 52v-57v
Autore: Proclus: Constantinopolitanus <412-485> (DOC, 2, 1538-1539).
Titolo identificato: Orationes, PG, 65, 680-833; n. 1 (PG, 56, 680-692); cfr. Leroy, 1967, 53; BHG 1129.

cc. 58r-85v
Autore: Alexander <sec. 12.> (monaco; DOC, 1, 69).
Titolo identificato: De inventione vivificae crucis, ex Gretsero De Cruce , PG, 87c, 4016-4076.
Testo inc. Τὴν κέλευσιν τῆς ὑμετέρας, expl. ἐλέησον ἡμᾶς.
Osservazioni: aggiunte invocazioni alla s. Trinità.

cc. 85v-91r
Autore: Johannes: Chrysostomus <santo; 349-407> (DOC, 2, 1120).
Titolo identificato: In venerabilem Crucem sermo, DOC, 2, 1154; CPG 4525; PG, 50, 815-820.

cc. 91r-98v
Autore: Johannes: Chrysostomus <santo; 349-407> (DOC, 2, 1120).
Titolo identificato: In natale s. Johanni prophetae, DOC, 2, 1152; CPG 4656; PG, 61, 757-762; BHG 931.

cc. 98v-112v
Autore: Nicephorus: Blemmyda <1197-1272> (DOC, 2, 1345-1347).
Titolo identificato: Laudatio Sancti Ioanni Evangelistae, Munitiz, 1989, 302-344.

cc. 112v-123v
Autore: Athanasius: Alexandrinus <santo; pseudo->.
Titolo identificato: Homilia in occursum Domini, DOC, 1, 308; CPG 2271.
Testo expl. mutilo ὡς ὑπερβεβηκότα καὶ πολ(λῳ).
Osservazioni: alle cc. 124r-125v pochi estratti da un commento alla lettera di s. Paolo ai Romani e ai Filippesi.

Bibliografia a stampa: P. Baffi, Catalogus mss. Graecorum Bibliothecae Regiae Neapolitanae, in: J. A. Fabricius, Bibliotheca graeca, 5, Hamburg 1796, 781, n. 110.
S. Cirillo, Codices Graeci manuscripti Regiae Bibliothecae Borbonicae, 1, Neapoli 1826, 128-132, n. XLII.
G. La Piana, Le rappresentazioni sacre nella letteratura bizantina dalle origini al sec. 9. con rapporti al teatro sacro d'occidente, Grottaferrata 1912, 109 e nt. 3, 110 (sigl. M).
G. La Piana, The Byzantine Theatre, in "Speculum", XI.2 (1936), 171-211, qui 182.
A. Ehrhard, Überlieferung und Bestand der hagiographischen und homiletischen Literatur der griechischen Kirche von den Anfängen bis zum Ende des 16. Jahrhunderts, I-III, Berlin–Leipzig 1937–1952, III, 877-878.
G. Pierleoni, Catalogus codicum graecorum Bibliothecae Nationalis Neapolitanae, I, Roma 1962, 144-146, n. 46.
L. Pernot, La Collection de Manuscrits grecs de la maison Farnèse, in "Mélanges de l'École Française de Rome", 91 (1979), 457-506, qui 476.
R.E. Carter, Codices chrysostomici graeci, V, Paris 1983, 150-151.
E. Mioni, Catalogus codicum graecorum Bibliothecae Nationalis Neapolitanae, I.1, Roma 1992, 110-111.
M.R. Formentin, Uno "scriptorium" a palazzo Farnese?, in "Scripta. An international Journal of Codicology and Palaeography", 1 (2008), 77-102, qui 79.

Fonti: Patrologia Graeca, ed. J.-P. Migne, Paris 1857-1886.
B. Latyšev, Menologium anonymi byzantini, 1, Petropoli 1911.
Enciclopedia italiana di scienze, lettere ed arti, Roma 1929-.
A. Ehrhard, Überlieferung und Bestand der hagiographischen und homiletischen Literatur der griechischen Kirche von den Anfängen bis zum Ende des 16. Jahrhunderts, I-III, Berlin–Leipzig 1937–1952.
Bibliotheca hagiographica Graeca, 3 éd. mise à jour et considérablement augmentée, par F. Halkin, Bruxelles 1957.
F.J. Leroy, L' homilétique de Proclus de Constantinople: tradition manuscrite, inédits, études connexes, Città del Vaticano 1967.
Clavis Patrum Graecorum qua optimae quaeque scriptorum patrum Graecorum recensiones a primaevis saeculis usque ad octavum commode recluduntur, Turnhout 1974-2003.
R.E. Carter, Codices chrysostomici graeci, V, Paris 1983.
J.A. Munitiz, "Blemmydes' Encomium on Christ's holy apostle and evangelist, John the theologian, in "Analecta Bollandiana", 107 (1989), 302-344.
V. Volpi, DOC. Dizionario delle opere classiche, Milano 1994.
Personennamen des Mittelalters. Nomina Scriptorum Medii Aevi. PMA, red. Bearb. C. Fabian, 2. erw. Ausg., München 2000.
Griechisches Biographisches Archiv, München 2003.

Recupero da catalogo

(Mioni, 1992, 110-111).


Fondo: .
Lingue:
Codici di contenuto:
Catalogazione: Data creazione scheda: Data ultima modifica:

Collegamenti di fine pagina

accesso veloce



Catalogo



Progetto



Documenti scaricabili



Mappa del sito


I testi e le immagini sono riproducibili esclusivamente per uso personale e a scopo didattico e di ricerca, a condizione che venga citata la fonte.
Non è consentito alcun uso che abbia scopi commerciali o di lucro.

Valid XHTML 1.0 Strict - Valid CSS - Level Triple-A conformance, W3C-WAI Web Content Accessibility Guidelines 1.0 - Section 508.

visitatori dal 1 marzo 2006.