II D 12           

Manuscript description

Napoli, Biblioteca nazionale Vittorio Emanuele III, II D 12

1476-1500 (fogli di guardia I in principio e I in fine aggiunti nel sec. XX) · cart., guardie cartacee · cc. 4 + 125 + 1 (cartulazione antica errata; presente cartulazione moderna) · mm 155105.

Filigrana: (cc. 1-125, sul lato inferiore esterno della pagina) fiore = Briquet 6464 (1499).
Fascicolazione: 1-2 (8), 3 (9), 4 (7), 5-15 (8), 16 (7).
Segnatura dei fascicoli: fascicoli numerati al centro del margine inferiore della prima carta di ciascuno βʹ-ιζʹ; sui margini superiori di tutte le carte piccola croce.
Specchio rigato: mm 100×60/65.
Righe: 24.
Scrittura e mani: [Georgios Gregoropoulos] ha vergato l'intero codice in inchiostro tendente al nero e ha sottoscritto lo iota muto. Ai margini si leggono lemmi e annotazioni grammaticali greche e latine di più mani.
Stato di conservazione: carta di buona qualità, a volte macchiata dall'umidità e tarlata senza danno per il danno; cc. 23-29 rinforzate.

Decorazione: 1476-1500 (a c. 1r fascia decorata con fiori in rosso; titoli e lettere iniziali in rosso spesso sbiadito).

Legatura: 1901-1990 (sul dorso a lettere dorate "Lasca. Gramm."); coperta in pelle; restauro: restaurato nel sec. XX presso la badia di Grottaferrata.

Storia: sul margine superiore di c. 1r "Alexandri T...liani" e prove di penna; a c. IIr l'antica segnatura "A. 5. n.° 22 Lascaris Gramatica" e di altra mano"Gramatica Lascaris". Sul margine superiore di c. 1r "De rebus ad Gramaticam pertinentibus" e sul margine inferiore, di altra mano, la nota di possesso di Pietro Candido "Monasterii Angelorum Petrus Candidus" (su cui cf. da ultimo Guerrieri, Clavis, 266-269). Sul margine superiore di c. 125v a lettere di piccolo modulo, un'altra nota di possesso "Io. Cornelius Papà Zorzi" e a fianco, di altra mano, "emit idibus septembris"; ovunque prove di penna. Appartenuto alla biblioteca privata di casa Farnese.

Candido, Pietro <m. 1513> (DBI, 17, 785-786).
Farnese <casa>.
Georgios: Gregoropoulos <m. 1501> (RGK, 1, 58; 2, 78; 3, 98).
Monastero di S. Maria degli Angeli <Firenze>.

A. 5. n.° 22 Lascaris Gramatica (Biblioteca privata di casa Farnese).

c. Iv
Autore: Ausonius, Decimus Magnus.
Titolo identificato: Epigrammata, DOC, 1, 352; numero XLIV; cfr. Prete, 1978, 306.

c. Iv
Autore: Poliziano, Angelo <1454-1494> (Angelo Ambrogini; ABI I 581-512-5).
Titolo identificato: In Daphnem, ed. Del Lungo, 1867, 548; vv. 1-2.

c. IIv
Titolo elaborato: Alfabeto e dittonghi, in greco e latino.

c. IIIv
Titolo elaborato: Declinazione del nome "υἱός" e nota sulle calende.

cc. 1r-97r
Autore: Lascaris, Constantinus <1434-1501> (DOC, 2, 1201).

cc. 1r-77v
Autore: Lascaris, Constantinus <1434-1501> (DOC, 2, 1201).
Titolo presente: Ἐπιτομὴ τῶν ὀκτῶ τοῦ λόγου μερῶν καὶ τῶν ἄλλων ἀναγκαίων συντεθεῖσα παρὰ Κωνσταντίνου τοῦ Λασκάρεως τοῦ Βυζαντίου περὶ διαιρέσεως τῶν γραμμάτων, βιβλίον πρώτον (c. 1r).
Titolo identificato: De octo partibus orationis, ed. Aldina, 1494-1495, 2v-109v; Blandi, 1810, 5-181.
Testo inc. Γράμμα ἐστί (c. 1r), expl. διαληψόμεθα (c. 77v).

cc. 77v-81r
Autore: Lascaris, Constantinus <1434-1501> (DOC, 2, 1201).
Altra relazione di D.I.: Tryphon <grammatico; 1.; 1. sec. a. C.> (DOC, 2, 1759).
Titolo presente: Περὶ παθῶν τῶν λὲξεων ἐκ τῶν τοῦ γραμματικοῦ Τρύφονος (c. 77v).
Titolo identificato: De dictionum passionibus ex opere Tryphonis grammatici, ed. Aldina, 1494-1495, 115v-130v; Blandi, 1810, 182-187.
Testo inc. Τὰ τῶν λὲξεων πάθη (c. 77v), expl. ἀντὶ Ποσειδῶνα (c. 81r).

cc. 81r-91r
Autore: Lascaris, Constantinus <1434-1501> (DOC, 2, 1201).
Titolo presente: Περὶ ἀνωμάλων ῥημάτων κατὰ στοιχεῖον (c. 81r).
Titolo identificato: De verbis anomalis, ed. Aldina 1494-1495, 115v-130v.
Testo inc. Ἀρχὴ τοῦ α· Ἄζω ὄθεν ἀόριστος πρῶτος (c. 81r), expl. ὦρσα αἰολικῶς (c. 91r).

cc. 91r-97r
Autore: Lascaris, Constantinus <1434-1501> (DOC, 2, 1201).
Titolo presente: Περὶ πνευμάτων (c. 91r).
Titolo identificato: De spiritibus, ed. Aldina 1494-1495, 131v-139v; Blandi, 1810, 235-242.
Testo inc. Πόσα πνεύματα; δύο ἡ δασεῖα καὶ ἡ ψιλή (c. 91r), expl. καὶ οὗτος ἀντωνυμία (c. 97r).

cc. 97r-119v
Autore: Gennadius: Scholarius <1405-post 1472> (DOC, 1, 804-806).
Titolo presente: Ἰδία περὶ τῆς κλήσεως τῶν ἀρσενικῶν ὀνομάτων κυροῦ Γεωργίου τοῦ Σχολαρίου (c. 97r).
Titolo uniforme: Peri stoicheion, prosodion, kai ton okto tou logou meron, etoi eis grammatiken eisagoge prote, ed. Petit-Sideridès-Jugie, VIII, 351-424.
Testo inc. Ἂπαν ἀρσενικὸν Ἑλληνικόν (c. 97r), expl. ὁ πάνυ γαυριῶν καὶ σεμνηνόμενος. Τέλος (c. 119v).
Osservazioni: recensione breve, come nel cod. Rom. Angel. 18; ed. Petit-Sideridès-Jugie, VIII, 1936, 358 r. 25... 423.
Bianche cc. 120r-125v.

Bibliografia a stampa: L. Petit-X.A. Sideridès-M. Jugie, Oeuvres complètes de Georges Scholàrios, I-VIII, Paris 1928-1936, XI, 351.
P. Baffi, Catalogus mss. Graecorum Bibliothecae Regiae Neapolitanae, in: J. A. Fabricius, Bibliotheca graeca, 5, Hamburg 1796, 775, n. 12.
S. Cirillo, Codices graeci mss. regiae Bibliothecae Borbonicae, 2, Neapoli 1832, 53-54, n. 108.
L. Pernot, La Collection de Manuscrits grecs de la maison Farnèse, in "Mélanges de l'École Française de Rome", 91 (1979), 457-506, qui 468 e 479.
A. Pontani, Le maiuscole greche antiquarie di Giano Lascaris. Per la storia dell'alfabeto greco in Italia nel '400, in "Scrittura e Civiltà", 16 (1992), 77-227, qui 190.
M.R. Formentin, Catalogus codicum graecorum Bibliothecae Nationalis Neapolitanae, II, Roma 1995, 15-17.
M.R. Formentin, Uno "scriptorium" a palazzo Farnese?, in "Scripta. An international Journal of Codicology and Palaeography", 1 (2008), 77-102, qui 80.

Fonti: Dizionario biografico degli italiani, Roma 1960-.
L. Petit-X.A. Sideridès-M. Jugie, Oeuvres complètes de Georges Scholàrios, I-VIII, Paris 1928-1936.
C. Lascaris, Constantini Lascaris Byzantini De octo partibus orationis Liber primus. Eiusdem De Constructione liber secundus. Eiusdem De nomine & uerbo liber tertius. Eiusdem De pronomine secundum omnem linguam, & poeticum usum opusculum.... Cebetis tabula & graeca & latina, opus morale, & utile omnibus, & praecipue adulescentibus. De literis graecis ac diphtongis & quemadmodum ad nos ueniant. Abbreuiationes, quibus frequentissime graeci utuntur. Oratio dominica & duplex salutatio ad Beatiss. Virginem. Symbolum Apostolorum. Euangelium diui Ioannis Euangelistae, Carmina aurea Pythagorae. Phocylidis Poema ad bene, beateque uiuendum... Introductio perbreuis ad hebraicam linguam, Venezia, Aldo Manuzio, 1494-1495.
S. Blandi, Γραμματικὴ Κωνσταντίνου Λασκάρεως τοὺ Βυζαντίου, Ἐνετίησιν παρὰ Πὰνῳ Θεοδοσιόυ τῶ ἐν Ἰωαννὶνων, Venezia 1810.
I. Del Lungo, Prose volgari inedite e poesie latine e greche edite e inedite di Angelo Ambrogini Poliziano, Firenze 1867.
P. De Nolhac, La Bibliothèque de Fulvio Orsini, Paris 1887.
Repertorium der griechischen Kopisten 800-1600, Wien 1981-1997.
Archivio Biografico Italiano, München 1987-.
V. Volpi, DOC. Dizionario delle opere classiche, Milano 1994.
E. Guerrieri, Clavis degli autori camaldolesi (secoli XI-XVI1), Firenze 2012.

Recupero da catalogo

(Formentin, 1995, 15-17, con integrazioni).


Fondo: .
Lingue:
Soggetto: Legami tra manoscritti: Codici di contenuto:
Catalogazione: Data creazione scheda: Data ultima modifica:

Footer links

Site sections

Catalogue

Project

Downloads

Site map


The texts and the images are exclusively for personal use and to didactic and research purpose, to condition that the source is cited. Use for commercial or profit purposes is not allowed.

Valid XHTML 1.0 Strict - Valid CSS - Level Triple-A conformance, W3C-WAI Web Content Accessibility Guidelines 1.0 - Section 508.

visitators since 1 marzo 2006.