II D 22           

Manuscript description

Napoli, Biblioteca nazionale Vittorio Emanuele III, II D 22

1376-1400 (fogli di guardia aggiunti nel sec. XVII) · cart., guardie cartacee · cc. 3 + 318 + 1 (duplicazione cc. 185, 231, 309; cartulazione a matita) · mm 160115.

Filigrana: (es. cc. 11-12) campana, simile a Mošin-Traljić 3032 (1376-1400) (es. cc. 15+16, 17+19) due cerchi, simile a Mošin-Traljić 2078-2080 (1376-1400) (es. cc. 23-30) incudine? (assente nei repertori, nella piegatura) (es. cc. 236-238, 257-258) lettere O e N con croce (assente nei repertori, nella piegatura).
Fascicolazione: 1 (2), 2-3 (6), 4-16 (8), 17 (5), 18-27 (8), 28 (6), 29-41 (8), 42 (5).
Segnatura dei fascicoli: fascicoli numerati al centro del margine inferiore della prima pagina di ciscuno in triplice serie: cc. 9-118 = [αʹ]-ιδʹ; cc. 124-208 = αʹ-[ιαʹ]; cc. 209-315 = αʹ-ιδʹ; la numerazione, a eccezione della terza serie, è quasi sbiadita.
Specchio rigato: mm 105/115×70/75.
Righe: 13/22.
Disposizione del testo: le porzioni di testo con spiegazione grammaticale copiati a righe alterne.
Scrittura e mani: un unico scriba ha vergato il codice a lettere di corpo minuto, con inchiostro color ruggine e iota muto omesso; cc. 314v r.12-315v copiati da altra mano.
Stato di conservazione: mutilo all'inizio; carta di scarsa qualità, spessa, rigida, ingiallita; cc. 1-10, 303-315 macchiate dall'umidità e consunte dall'uso con grave danno per il testo.

Decorazione: 1376-1400 (titoli e lettere iniziali in rosso).

Legatura: 1601-1700 (legatura farnesiana; sul dorso, ripristinato dal restauro, a lettere dorate: "Moscop. Gram. Graec."); restauro: restaurato presso la badia di Grottaferrata nell'a. 1969.

Storia: a c. IIr in latino l'indice farnesiano del contenuto; sul margine superiore di c. 1r a stento si legge "Moscopulos G[rammatica]. Nelle cc. 121v-122r e 123r scritture di scarsa importanza; a c. 208v il nome "Chonstantinus". Appartenuto alla biblioteca privata di casa Farnese.

Farnese <casa>.

cc. 1r-91r
Autore: Aesopus (DOC, 1, 28).
Autore: Anacharsis: Scytha.
Autore: Antiphon <5. sec. a. C.> (sofista; DOC, 1, 258).
Autore: Aristippus <435-ca. 366> (filosofo; DOC, 1, 286).
Autore: Ariston <post 3. sec.> (filosofo; DOC, 1 288).
Autore: Aristoteles (DOC, 1, 289).
Autore: Bias: Prienensis <sec. 6. a. C.> (DOC, 1, 414).
Autore: Cicero, Marcus Tullius (DOC, 1, 499-514).
Autore: Darius <ante 1. sec.> (DOC, 1, 602).
Autore: Demades <sec. 4. a. C.> (DOC, 1, 613).
Autore: Demochares <4./3. sec. a. C.> (DOC, 1, 617).
Autore: Democritus: Abderita <5.-4. sec. a. C.> (DOC, 1, 617).
Autore: Demonax: Cyprius < 2. sec.> (DOC, 1, 617).
Autore: Demosthenes (384-322 a.C.; DOC, 1, 618-619).
Autore: Diocles: Carystius < 4. sec. a. C.> (medico; DOC, 1, 629).
Autore: Diogenes: Laertius <sec. 3.>.
Autore: Dionysius <4. sec. a. C.> (tiranno di Sicilia; DOC, 1, 643).
Autore: Epicurus <341-270 a. C.> (DOC, 1, 679V).
Autore: Erasistratus <3. sec. a. C.> (medico; DOC, 1, 687).
Autore: Herodotus (DOC, 2, 929).
Autore: Hesiodus.
Autore: Isocrates (DOC, 2, 1092).
Autore: Pausanias <sec. 2.> (DOC, 2, 1448).
Autore: Periander <7./6. sec. a. C.> (DOC, 2, 1452).
Autore: Philippus <sec. 5.-4.> (re di Macedonia; DOC, 2, 1481).
Autore: Plato (DOC, 2, 1514-1515).
Autore: Ptolemaeus, Claudius <ca. 100-178> (DOC, 2, 1554).
Autore: Sosigenes <2. sec. a. C.> (DOC, 2, 1641).
Autore: Zeno: Citieus < ca. 355-262 a. C. > (DOC, 2, 1815).
Titolo elaborato: Gnomologium.
Osservazioni: sentenze da Aesopus, Anacharsis, Antiphon, Antisthenes, Arcesilaus philosophus, Aristippus, Ariston philosophus, Aristoteles, Bias, Cicero, Darius, Demades, Demoschare, Democrates, Democritus, Demonax, Demosthenese, Diocles medicus, Diogenes, Dionysius tyrannus, Epaminondas, Epicurus, Erasistratus, Herodotus, Hesiodus, Isocrates, Olympias Alexandri mater, Pausanias, Periander, Philippus, Plato, Ptolemaeus, Sosiegenes, Theophrastus, Xanthippe, Zenon; sedici sentenze sono anonime. Ed. Sbordone, 1935, 3-12; separatamente Sbordone, 1935, 16-18 ha pubblicato le sentenze di uomini e donne spartani, ovvero Agis, Antalcida, Archidamus, Charillus, Leonida, Lycurgus, Tharida. A cc. 71r-74r Narrazioni mitologiche, testo inc. "Διὰ τοῦτο χρυσοφοροῦσιν" (c. 71r); a cc. 74v-83v sentenze che si leggono già nelle cc. 2r-10v, testo inc. "Ὀδύσσεὺς ἀφικνεῖται" (c. 74v); a cc. 84r-90v Sentenze filosofiche, testo inc. "Τὴν μεγάλην" (c. 84r). A c. 91r subscr. "Ἰστέον ὂτι πολλὰ ῥήματα εὔχρηστα ἐξ ἀχρήστων γίγνονται".

cc. 91r-121v
Autore: Johannes: Tzetzes <ca. 1110 -ca. 1180> (PMA, 410).
Titolo identificato: Exegesis Oppiani, Bussemaker, 1878, 346b-369b; excerpta anepigrafi; cfr. Napolitano, 1973, 239-254.
Testo inc. Ἰχθὺς ἐστιν ὄνος οὕτω καλούμενος (c. 91r), expl. μέγα καὶ μικρόν (c. 121v).
Bianche cc. 122r-123v.

cc. 124r-208r
Autore: Agapetus: Constantinopolitanus <sec. 6.> (DOC, 1, 38).
Titolo presente: Τῶ θειοτάτω καὶ εὐσεβεστάτω βασιλεῖ ἡμῶν Ἱουστινιανῶ Ἀγαπητὸς ἐλάχιστος διάκονος (c. 124r).
Titolo identificato: Capitula admonitoria, DOC, 1, 38.
Commento inc. Τί μὴ λέγεται ἡ δόξα (c. 124r).
Osservazioni: con commento grammaticale ai singoli capitoli, cfr. Keaney 1971, 319-321.
Bianca c. 208v.

cc. 209r-314v
Autore: Aesopus (DOC, 1, 28).
Altra relazione di D.I.: Planudes, Maximus <ca. 1255-ca. 1305> (PMA, 474; PLP 23308).
Titolo presente: Μῦθοι Αἰσώπειοι κατὰ στοιχεῖον διορθωθέντες ὑπὸ τοῦ πανσόφου κυροῦ Μαξίμου τοῦ Πλανούδη (c. 209r).
Titolo identificato: Fabulae, DOC, 1, 28.
Osservazioni: Favole di Esopo raccolte e commentate da Massimo Planude; commento alle favole: 1, 4, 9, 10, 16, 19, 20, 23, 27, 29, 13, 33, 34, 17, 36, 21, 52, 25, 26, 277, 274, 28, 43, 58, 59, 54, 61, 56, 60, 96, 278, 55, 42, 57, 70, 68, 64, 67, 69, 150, 78, 77, 79, 90, 99, 94, 97, 81, 83, 74, 105, 108, 104, 182, 115, 116, 117, 122, 130, 129, 118, 123, 124, 268, 137, 134, 127, 128, 133, 131, 146, 166, 169, 154, 152, 175, 252, 170, 181, 180, 183, 207, 188, 234, 143, 199, 120, 201, 206, 213, 210, 202, 196, 185, 272, 84, 194, 203, 217, 218, 221, 216, 233, 235, 244, 251, 250, 253, 256, 259, 260; su questa collezione cfr. Hausrath, 1901, 91-103 e Sajdak, 1909, 123-125. Seguono le dodici fatiche di Ercole.

cc. 314v-315v
Autore: Theodorus: Prodromus <ca. 1100 – ca. 1165/70> (PMA, 648-649).
Titolo elaborato: Carmi ed epigrammi.
Osservazioni: c. 314v: In Deiparam, vv. 4, inc." Ἐω τῆ σκάφη ζύμην", expl. "γραφὴ λέγει", ed. Welz, 1910, 61-62; c. 315r: [Theodorus Prodromus], Carmina historica, n. 28, ed. Lampros, 1911, 100; Hörandner, 1974; c. 315r: [Theodorus Prodromus], epigramma In hortum, vv. 8, inc. "Βαβὶ πόσαις ὁ κῆπος", ed. Lampros, 1911, 101; cfr. Canart, 1969, 94; c. 315v: [Theodorus Prodromus], epigramma In anum libidinosam, vv. 1-2, 4-5, 7, 9-10, 19, 55-58, ed. Miller, 1857, 306...309; c. 315v, vv. 7, inc. mut. "...ον εἰμὶ συλλαβὴν φέρω μίαν", expl. "τῆ καρά βήττω".

Bibliografia a stampa: P. Baffi, Catalogus mss. Graecorum Bibliothecae Regiae Neapolitanae, in: J. A. Fabricius, Bibliotheca graeca, 5, Hamburg 1796, 775, n. 13.
S. Cirillo, Codices graeci mss. regiae Bibliothecae Borbonicae, 2, Neapoli 1832, 63-65, n. 118.
J. Sajdak, Nazianzenica, in "Eos", 15 (1909), 123-129, qui 123.
F. Sbordone, Sentenze di filosofi e detti celebri di antichi Spartani, in "Rivista Indo-greco-italica", 19 (1935), 1-18, qui 4.
G. Pierleoni, Catalogus codicum graecorum Bibliothecae Nationalis Neapolitanae, I, Roma 1962, XIV.
P. Canart, Une épigramme de Théodore Prodrome attribuée à Philostrate, in "Revue de philologie", s. III, 43.1 (1969), 93-95, qui 94.
F. Sbordone, Sentenze di filosofi e detti celebri di antichi Spartani, in: Scritti di varia filologia, Napoli 1971, 163-180, qui 168-169 (sigla N).
F. Napolitano, Esegesi bizantina degli Halieutica di Oppiano, in "Rendiconti della Accademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di Napoli", 48 (1973), 237-254, qui 238-239.
W. Hörandner, Theodorus Prodromos, Historische Gedichte, Wien 1974, 143.
L. Pernot, La Collection de Manuscrits grecs de la maison Farnèse, in "Mélanges de l'École Française de Rome", 91 (1979), 457-506, qui 479.
M.R. Formentin, Catalogus codicum graecorum Bibliothecae Nationalis Neapolitanae, II, Roma 1995, 25-27.
G. Karla, Die Redactio Accursiana der Vita Aesopi: ein Werk des Maximos Planudes, in Byzantinische Zeitschrift, 96.2 (2003), 661-669, qui 662.
P. Canart, Pour un répertoire des anthologies scolaires commentées de la période des Paléologues, in: The Legacy of Bernard de Montfaucon: Three Hundred Years of Studies on Greek Handwriting. Proceedings of the Seventh International Colloquium of Greek Palaeography (Madrid - Salamanca, 15-20 September 2008), a cura di A. Bravo Garcia, Turnhout 2010, 449-462, qui 455.

Fonti: Manuelis Philae Carmina, edidit E. Miller, Paris 1857.
U.C. Bussemaker, Scholia et Paraphrases in Nicandrum et Oppianum, Parisiis 1878.
A. Hausrath, Die Aesopstudien des Maximus Planudes, in "Byzantinische Zeitschrift", 10 (1901), 91-105.
J. Sajdak, Nazianzenica, in "Eos", 15 (1909), 123-129.
C. Welz, Analecta Byzantina, Carmina inedita Th. Prodromi, Lipsiae 1910.
S.P. Lampros, Νέος Ἑλληνομνήμων, 8, 1911.
F. Sbordone, Sentenze di filosofi e detti celebri di antichi Spartani, in "Rivista Indo-greco-italica", 19 (1935), 1-18.
V. Mošin-S. Traljić, Vodeni znakovi XIII-XIV vijeka, Zagreb 1957.
J.J. Keaney, Moschopulea, in "Byzantinische Zeitschrift", 64 (1971), 303-321.
F. Napolitano, Esegesi bizantina degli Halieutica di Oppiano, in "Rendiconti della Accademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di Napoli", 48 (1973), 237-254.
W. Hörandner, Theodorus Prodromos, Historische Gedichte, Wien 1974.
Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit, erstellt von E. Trapp, Wien 1976-1996.
Jüdisches Biographisches Archiv, München 1994-2003.
V. Volpi, DOC. Dizionario delle opere classiche, Milano 1994.
Personennamen des Mittelalters. Nomina Scriptorum Medii Aevi. PMA, red. Bearb. C. Fabian, 2. erw. Ausg., München 2000.

Recupero da catalogo

(Formentin, 1995, 25-27, con integrazioni).


Fondo: .
Nomi nel titolo: Lingue:
Soggetto: Codici di contenuto: Genere letterario:
Catalogazione: Data creazione scheda: Data ultima modifica:

Footer links

Site sections

Catalogue

Project

Downloads

Site map


The texts and the images are exclusively for personal use and to didactic and research purpose, to condition that the source is cited. Use for commercial or profit purposes is not allowed.

Valid XHTML 1.0 Strict - Valid CSS - Level Triple-A conformance, W3C-WAI Web Content Accessibility Guidelines 1.0 - Section 508.

visitators since 1 marzo 2006.